Afgelopen maandag 14 april 2025 zat het dorpshuis goed vol. De jaarvergadering van het Peels Platform stond op het programma, met zoals gewoonlijk onderwerpen als verkeer, woningbouw en betrokkenheid van inwoners bij allerlei initiatieven. Maar één punt stond met stip bovenaan de agenda – en in de gesprekken achteraf aan de bar: de toekomst van onze Heilige Kruisvindingskerk.

De sfeer tijdens de ronde tafelgesprekken? Een beetje zoals bij familieberaad over een oud huis: je houdt ervan, je ergert je eraan, je weet dat het bijzonder is, maar wat moeten we ermee?

“Sloop ’m!” versus “Uniek erfgoed!”

Tijdens een ronde tafelgesprek over de herbestemming van de kerk bleek dat het gebouw nogal wat losmaakt. Sommigen zijn diep gehecht aan de kerk, roemen haar stijl, het bijzondere interieur, de rust die het uitstraalt. Anderen… tja, die zouden er het liefst een bulldozer op afsturen. Beton, grijs, koud – zo klinkt het dan.

Zelf moest ik er ook aan wennen. De buitenkant gaf mij eerlijk gezegd ook niet direct vlinders in de buik. Tot ik er binnenstapte. Dat was tijdens een eindejaarsconcert van muziekvereniging St. Marcellus. En ineens voelde het alsof ik een grote, verstilde woonkamer binnenliep. Sober, ja. Maar ook warm, doordacht, en – raar maar waar – knus.

En toen kwam er een bus vol Portugezen…

Dat deze kerk méér is dan alleen een dorpsdiscussie, bleek voor mij pas echt toen ik hoorde dat er vorige maand een bus vol Portugezen speciaal naar Odiliapeel was gekomen. Niet voor carnaval of klompen, maar om juist deze kerk te bezoeken! Serieus. Een bus vol architectuurliefhebbers uit Zuid-Europa die afreisden naar Peelse bodem, omdat ze deze kerk als architectonisch hoogtepunt beschouwen. En eerlijk is eerlijk, dat is het ook.

Wat maakt deze kerk zo bijzonder?

De Heilige Kruisvindingskerk werd in 1959 gebouwd naar ontwerp van Jan de Jong, leerling van de beroemde monnik-architect Dom Hans van der Laan. Zij waren de grondleggers van de Bossche School, een stijl die draait om rust, orde en – jawel – verhoudingen.

En daar komt het plastisch getal om de hoek kijken.

Dat klinkt als iets uit een wiskundeboek (en dat is het ook), maar het idee is verrassend eenvoudig: als je de lengte, breedte en hoogte van dingen zo ontwerpt dat ze in verhouding staan tot een specifiek getal – ongeveer 1,3247 – dan ontstaat er een natuurlijke harmonie. Een soort ruimte die klopt, zonder dat je precies weet waarom. Het plastisch getal is dus eigenlijk de zenmeester onder de getallen.

Waar de gulden snede vaak wordt gebruikt voor vlakke vormen en afbeeldingen, is het plastisch getal perfect voor 3D-ruimtes. Precies daarom is het zo geschikt voor gebouwen – en daarom is onze kerk er volledig op gebaseerd.

Van de dikte van de muren tot de afstanden tussen de ramen: alles in de kerk is ontworpen met dit getal als uitgangspunt. Geen toeval, maar bewuste rust.

Misschien mogen we allemaal wat meer plastisch denken?

Dus wat nu? Wat moet Odiliapeel met een kerk die door sommigen gekoesterd wordt, en door anderen liefst zo snel mogelijk gesloopt? Het is geen eenvoudige kwestie. Maar misschien kunnen we iets leren van het plastisch getal: rustig kijken, voelen wat klopt, en zoeken naar de juiste verhoudingen. Niet alleen in architectuur, maar ook in hoe we samen plannen maken.

Tijdens de jaarvergadering kwamen talloze ideeën op tafel. Van sloop tot herbestemming, van appartementencomplex tot sociaal-cultureel centrum. De begeleiders zijn voorlopig nog wel even zoet met het uitwerken van alle suggesties.

Toch viel er iets op. Zelfs de grootste sceptici bleken na afloop milder gestemd. De documentaire die speciaal voor deze kerk werd gemaakt, liet velen anders kijken. De rust, de verhoudingen, het verhaal. Het besef groeide: deze kerk is uniek. Niet alleen voor Odiliapeel, maar zeker daarbuiten.

Zelfs de ontwikkelaar die al mogelijkheden zag voor appartementen, moest toegeven: dit is toch wel een bijzonder gebouw. Of de Heilige Kruisvindingskerk nu een tweede leven krijgt als tweede Petruskapel, als tentoonstellingsruimte, of iets daartussenin – één ding is zeker: haar Golgotha heeft ze nog lang niet bereikt.

En voor wie nog nooit binnen is geweest: doe jezelf een plezier. Laat het beton even voor wat het is, en voel wat er in de ruimte gebeurt. Je zou zomaar verrast kunnen worden.